Estibaliz, Arabako bihotz erromanikoa
XII. mendean eraiki zuten eta 1931n Interes Kulturaleko Ondasun izendatu zuten. Harriaren soiltasunak eta eskulturaren xehetasunen fintasunak zirrara eragiten dute. Gurutze latindarreko oinplanoak, hiru absideek eta Speciosa portada dotoreak landare-motiboz eta giza irudiz apaindua erromanikoaren gailurrera eramaten dute bisitaria. Barrualdean, Ama Birjinaren Erdi Aroko tailak, gereziondoaren zurez egina eta jatorrizko polikromiarekin, mendetako fedea eta tradizioa gordetzen ditu. Bere ondoan, bataiarria, kapitelak eta hagaburutxoak, harmonia eta edertasun handiko multzoa osatzen dute.
Baina Estibaliz ez da soilik monumentu bat: bizitzeko lekua da. Inguruan, mahaiak, barbakoak, frontoia eta kulunkak dituen berdegune batek eguna familiarekin gozatzera gonbidatzen du. Esparruak aparkaleku zabala eta taberna txiki bat ditu bisitaren ondoren indarrak berritzeko.
Santutegia egunero irekitzen da 9:00etatik 19:00etara, eta sarrera doan da. Hala ere, bere sekretuak ezagutzeko eta bere historia ulertzeko, bisita gidatu batean parte hartzea baino hoberik ez dago. Erdi Aroko Arabak eta Vitoria-Gasteizko Turismo Bulegoak antolatutako ibilbide hauek, tenpluaren azalpena eta monasterioaren ondoan dagoen Arabako Erromanikoaren Interpretazio Zentrorako sarrera konbinatzen dituzte.
Urteko bisita gehienak larunbatetan egiten dira, 17:30ean, eta udan (ekainetik irailera) astearte eta ostegunetan, ordutegi berean. Ordu eta laurden irauten dute, gutxi gorabehera, eta 6 € inguru balio du pertsona bakoitzak. Aldez aurretik erreserbatzea gomendatzen da contacto@alavamedieval.com
Maketak eta ikus-entzunezkoak
Interpretazio Zentroa, berriz, larunbatetan 17:00etatik 19:00etara eta igandeetan 11:00etatik 13:30era irekitzen da. Bere lau aretoetan, Arabako erromanikoaren bilakaera azaltzen duten maketak, ikus-entzunezkoak eta panelak azter ditzakete bisitariek, Estibaliz abiapuntu hartuta.
Hara iristeko, Gasteiztik A-132 errepidea hartu behar da Lizarrarako noranzkoan, eta Argandoñarantz desbideratu; han, seinale argi batek santutegiraino eramaten du. Oinez edo bizikletaz ere joan daiteke Vasco-Navarro trenbidearen Bide Berdetik, muinoa zeharkatzen baitu soroen arteko ibilaldi atsegin batean.
Bisitatzeko garairik onena udaberria da, tenplua inguratzen duten almendrondoak eta haritzak loratzen direnean, edo udazkena, paisaiak urre-koloreko tonuak hartzen dituenean. Oinetako erosoak eramatea komeni da, inguruak ibiltzera gonbidatzen baitu, eta jaka arina ere bai: udan ere, muinoko brisa freskoa izan daiteke.
Eta bisitaren ondoren oraindik denbora geratzen bada, merezi du Arabako Lautadako herriak arakatzea, mendi-ibilien eta bizikletaren bidez lotutako eliza erromaniko txikiz josita. Izan ere, Estibaliz ez da geldialdi bat soilik: Euskadiko erromanikoaren zero kilometroa da, harriak, arteak eta debozioak espiritu berean bat egiten duten lekua.