Euskal Dantzak: Herri Nortasunaren Erritmoa eta Tradizioa
Euskal dantza lurraldeko kultur adierazpen bizienetako bat da. Askok herriko jaiekin edo folklore-erakustaldiekin lotzen dute, baina mendeetan gora egin du haien historiak, eta erlijio-errituekin, nekazaritza-ospakizunekin, ekitaldi militarrekin eta gizarte-kohesioko formekin lotzen da. Dantza tradizionaleko tailer batean parte hartzeak aukera ezin hobea eskaintzen du mugimendu horiek denboran nola iraun duten eta zergatik jarraitzen duten identitate kolektiboaren ezinbesteko sinbolo izaten ulertzeko.
Tailerra sarrera teoriko batekin hasten da, non irakasleak zenbait dantza enblematikoren jatorria azaltzen duen: aurreskua, dotore eta solemnea; ‘zinta-dantza’, kolorez eta zehaztasunez betea; ezpata-dantzak, erritmoa eta indarra uztartzen dituztenak; eta dantza sozialak, lasaiagoak eta parte-hartzaile guztientzat irekiagoak. Azpimarratu egiten da koreografia horietako asko ikuskizunak ez ezik, komunitate-kohesiorako tresnak ere bazirela. Herri batzuetan, adibidez, aurreskuak gonbidatuak edo agintariak ohoratzeko balio zuen, eta hori gauzatzea errespetu eta aitortza keinu bat zen.
Sarrera honen ostean, zapatilak jantzi eta praktikara sartzeko unea heldu da. Parte-hartzaileak biribilean edo ilaratan jartzen dira, irakaslearen argibideei jarraituz. Hasieran, urratsak arraroak gerta daitezke: jauzi laburrak, biraketa azkarrak, erritmo aldaketak, oinen eta besoen arteko koordinazioa eskatzen dutenak. Hala ere, taldeak aurrera egin ahala, tailerra jolaserako eta elkarrekin ikasteko gune bihurtzen da. Txistu eta danbolinarekin edo trikitixa eta panderoarekin jotako musika tradizionalak markatzen du konpasa.
Une esanguratsuenetako bat *aurreskua* egiten denean iristen da. Tailerraren testuinguruan sinplifikatzen bada ere, bere esentziari eusten zaio: dotorezia, errespetua, sinbolismoa. Parte-hartzaileek ulertzen dute ez dela dantza bat bakarrik, esanahiz betetako kultura-ekintza bat baizik. Gauza bera gertatzen da zinten dantzekin, non koloreak eta mugimendu zirkularrak nahasten diren irudi geometrikoak osatuz. Irakasleak azaldu duenez, dantza horiek Europako hainbat kulturatan daude, eta Euskadin berezko estiloa dute, taldearen zehaztasunak eta koordinazioak markatua.
Dantzaren ezaugarri historikoak
Tailerrean zehar, aspektu historikoak ere jorratzen dira: nola dantzak debekualdiei biziraun zien, nola herri bakoitzeko dantza taldeek tradizio propioak mantentzen dituzten, eta nola belaunaldiz belaunaldiko transmisioak bizirik jarraitzea ahalbidetu duen. Giroa energiaz, barrez eta kontzentrazioz betetzen da, adin guztietako pertsonak zerbait komunaren parte sentitzeko espazio bat sortuz.
Hausnarketa bateratu batekin amaitzen da saioa. Parte-hartzaileek azalduko dute zer pauso izan dituzten desafiatzaileenak, zer sentsazio transmititu zizkien musikak eta nola dantzak lagundu zien euskal espiritu komunitarioa hobeto ulertzen. Gehienak bat datoz honetan: ahalegin fisikoaz harago, kultura mugimenduan sentitu izana da baliotsuena, bizirik jarraitzen duen eta herri, jai eta belaunaldi bakoitzean berrasmatzen jarraitzen duen tradizio batekin konektatu izana.